ÇOCUKLAR VE PROBLEM ÇÖZME

Çocuğun problem çözme becerisinin gelişmesi kendisi, ailesi ve okul yaşamındaki ilişkilerini olumlu yönde etkileyecektir.

Problem çözme sürecinde anne babaların rolü önemlidir. Ebeveyn tutum ve davranışları çocuklara örnek olacaktır.  

Çocuklar kendi sorunlarını çözerken ebeveyn tutumları.

1.       Empati:

“Ne kadar acı bir durum.”  “Sende hissettin değil mi?”

2.       Güç mesajı verin:

“Ne yapmayı düşünüyorsun?”

3.       Seçenek sunun:

“Çocukların neler denediklerini bilmek ister misin?”

Bu noktada iyi ve kötü değişik seçenekleri belirtin.

Kötü seçeneklerle başlamak genelde daha iyi olur.

Her bir seçenek sunulduğunda bu bölümde yazılan adımları kullanın.

ü  Empati yapmasını sağlayın,

ü  Güç mesajı verin,

ü  Seçeneklerin avantaj ve dezavantajlarını sorgulayın,

ü  Çözüm için şans verin.

Böylece çocuğun sonuçları kendi kelimeleri ile ifade etmesini sağlarsınız.  

4.       Çocuk sonuçların ne olacağını söylesin:

“Peki bu nasıl olacak?” 

“Avantajları ve dezavantajları neler olacak?”

5.       Çocuğa sorunu çözmek için izin verin:

“İyi şanslar umarım bir işe yarar.”

Korkmayın eğer çocuk kötü bir seçim yapacak olursa bir ve iki dersi bir arada öğrenmiş olacaktır. 

 

Problem Çözüm Sürecinde Anne-Baba Tipleri

Üç tip anne ve baba var.  

•       Danışman anne-baba

•       Her sorunu çözücü/Helikopter anne-baba

•       Otoriter/Komiser anne baba

Danışman anne babalar ne yapar?

Bu tip anne babalar, sevgisini gösteren ve mantıklı ebeveyndir.

Yol gösterir ve danışmanlık yapar.   

ü  Çocuğa kişisel değer ve kişisel güç mesajları verir. 

ü  Kendine iyi bakmanın ve sorumlu olmanın yollarını gösterir.

ü  Çocuk ile performans ve sorumluluklar konusundaki duygularını paylaşır.

ü  Çocuğa alternatifler sunar veya alternatif yaratmasında yardımcı olur. Çocuğun kendi kararını vermesine izin verir. 

ü  Çocuğa sorumluluklarını yerine getirmesi için zaman tanır. 

ü  Çocuğa iyi bir iş yapmak, sonuçlandırmak ve kendini iyi hissetmek konusunda örnek olur. 

ü  Çocuğa bu kimin sorunu diye sorar ve soruna çözüm yolu bulmada yardımcı olur. 

ü  Danışman anne- baba mantıklı, tutarlı ve az konuşur, daha çok davranışta bulunur.

ü  Çocuğun hayatının doğal sonuçlarından deneyim kazanmasına ve öğrenen bir birey olmasına izin verir.   

 

Her Sorunu Çözücü/Helikopter anne babalar neler yapar?

Bu tip anne babalar, çocuğu içinde yaşadığı kötü dünyadan korurlar.

ü  Bu tip anne-babalar çocuğa zayıflık ve düşük kişisel değer mesajları verir.  

ü  Çocuğa bahaneler uydurur ve sorumsuzluğundan şikayet eder. 

ü  Çocuğun sorumluluklarını üzerine alır.  

ü  Çocuğu mümkün olan tüm kötü hislerden korur. 

ü  Çocuğun adına kararlar alır. 

ü  Çocuğa öneriler sunmaz, sadece şikayet eder.

“Senin için bu kadar yaptıktan sonra…” gibi söylemlerde bulunur. 

ü  Bu tip anne-babalar, dırdır eder ve suçlar.

“Ne zaman öğreneceksin. Hep senin arkandan toplamak zorundayım.” vs.vs. 

ü  Çocuğun sorumsuz ve kendine daha çok iş çıkaran bir çocuğu olduğu için şikayet eder. 

ü  Çocuğun yetersiz ve sorumsuz olduğunu ifade eden kelimeler kullanır ve bu söylemleri ima eden davranışlarda bulunur. 

ü  Çocuğu hayatın doğal sonuçlarından korur, suçu öğretici bir araç gibi kullanır.  

 

Otoriter/Komiser anne babalar neler yapar?

Bu tip anne baba emreder ve çocuğun hayatını yönlendirir.

ü  Bu tip anne babalar düşük kişisel değer ve zayıflık mesajları verir.

ü  Çocuktan birçok isteklerde bulunurlar ve birçok beklentileri vardır.  

ü  Çocuğa sorumlulukları ile nasıl başa çıkacağını söyler. 

ü  Çocuğa nasıl hissetmesi gerektiğini söyler. 

ü  Kesin ve katı konuşur.

 “Vermen gereken karar budur.” der.

ü  Hemen yapılacak iş ve sorumlulukları talep eder.

ü  Emir verir ve tehdit eder.” Ya bu işi yaparsın ya da …..”

ü  Sorunu üzerine alır ve çözülmesi için emreder.

ü  Birçok kaba kelime kullanır ve çok az davranışta bulunur. 

ü  Cezalandırır. Acıyı ve küçük düşürmeyi öğretmede araç olarak kullanır.

Çatışmaların çözümünde ebeveyn tutum ve davranışları.

Çatışmaların çözümünde birçoğumuz bir tarafın kazanıp diğer tarafın kaybetmesi gerektiğini düşünürüz.

Oysa tarafların birbirini dinleyerek, çatışmanın ardındaki nedenleri ve gereksinimleri aramalarıyla her iki taraf içinde tatmin edecek çözüm bulmak mümkündür. Bu süreçte karşılıklı saygı ve etkili bir şekilde iletişim kurmak önemlidir. 

Çatışmanın çözümlenmesi sürecinde;

ü  Ne oldu?

Diğer kişinin söylediğini başka kelimeler kullanarak doğru biçimde açıklayınız. 

ü  Nasıl hissediyorsun?

Diğer kişinin söylediklerini farklı kelimeler kullanarak açıklayın.

ü  Ne istiyorsun?

Diğer kişinin kullandığı kelimelerden farklı kelimelerle açıklayın.

ü  Çözümün ne?

Çözüm önerinde veya önerilerinde uzlaşmak için nelerden vazgeçebilirsin?

Bu yaklaşımı, sizin çatışmalarınızda bizzat kullanarak çocuklarınıza örnek oluşturun.

Ebeveyn olarak çocuklarınızla çatışmanın yönetiminde; bu fikirlerin en az birkaçını uygulayın, paylaşın, 

ü  durmalarını söyleyin,

ü  görmezden gelin, 

ü  uzaklaşın, 

ü  bekleyin ve sakinleşin,

ü  başka bir faaliyet yapın,

ü  konuşun,

ü  anlaşma yapın,

ü  uzlaşın, 

ü  özür dileyin.

Problem çözmede şiddetin her türlüsünden uzak durun.

Örneğin; korkutma, küfür etme ya da kavga söz konusu olduğunda acilen yetişkin biri devreye girmelidir.

Problem çözmede kazan kazan adımları.

v  Anlaşmazlığı tespit edin ve tanımlayın.

v  Mümkün olan çözüm seçeneklerini oluşturun.

v  Çözüm seçeneklerini değerlendirin.

v  En iyi kabul edebilir çözüme karar verin.

v  Çözümü uygulamak için yollar arayın.

v  Takip edin ve değerlendirin.